निरोगी जगण्याचे रहस्य उलगडणे – स्वच्छ भारत स्वस्त भारताकडे कसा नेऊ शकतो

मुंबई, 26 एप्रिल : आपल्यापैकी जे लोक बातम्या वाचतात त्यांच्यासाठी, भारताला अभिमान वाटण्यासारखे खूप काही आहे: आम्ही $5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्थेच्या मार्गावर आहोत, आमचे UPI प्लॅटफॉर्म आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वापरले जात आहे, आमच्याकडे जगातील दुसरे सर्वात मोठे रस्ते नेटवर्क आहे. मिशन आयुष आणि ABHA मुळे आरोग्य सेवा जनतेसाठी अधिक सुलभ झाली आहे.

एक क्षेत्र जिथे आपला अनुभव कटू राहतो तो म्हणजे स्वच्छता. शौचालयांच्या बांधकामात बरीच सुधारणा झाली असली तरी वापरात गती नाही. स्वच्छता मानके सुधारतात जेव्हा अधिक लोकसंख्येला स्वच्छता आणि आरोग्य परिणामांमधील खोल संबंध समजतात आणि एक मजबूत राष्ट्र निर्माण होते.

मिशन स्वच्छता और पानी हा न्यूज18 आणि हार्पिकचा एक उपक्रम आहे, जो प्रत्येकासाठी स्वच्छ शौचालये उपलब्ध करून देण्यासाठी आणि सर्वसमावेशक स्वच्छतेचे कारण कायम ठेवण्याची चळवळ आहे. या लेखात, आम्ही चांगल्या स्वच्छतेचा आपल्या आरोग्यावर, आपल्या समुदायावर आणि आपल्या राष्ट्रावर परिणाम करणाऱ्या सर्व मार्गांचे परीक्षण करतो.

निरोगी मुलांद्वारे निरोगी भविष्य

स्वच्छतेमुळे लहान मुलांच्या आयुर्मानात आणि जीवनाच्या गुणवत्तेत प्रथम स्पष्ट फरक पडतो. अयोग्य स्वच्छतेमुळे कॉलरा, डायरिया आणि टायफॉइड यांसारख्या आजारांचा प्रसार होऊ शकतो, जे लहान मुलांसाठी आणि लहान मुलांसाठी घातक ठरू शकतात. खरं तर, जागतिक आरोग्य संघटनेच्या म्हणण्यानुसार, अयोग्य स्वच्छता आणि स्वच्छतेमुळे होणारे अतिसाराचे आजार दरवर्षी पाच वर्षांखालील 5,25,000 मुलांच्या मृत्यूस कारणीभूत आहेत.

स्वच्छ पाणी आणि सुरक्षित स्वच्छता सुविधांमधील कमतरता दूर केल्याने या रोगांचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकते, बालमृत्यूचे प्रमाण कमी होऊ शकते आणि मुलांचे एकूण आरोग्य सुधारू शकते. शिवाय, खराब स्वच्छतेमुळे होणारे रोगांचे ओझे कमी करून, कुटुंबे त्यांच्या मुलांसाठी योग्य पोषण आणि आरोग्यासाठी संसाधने वाटप करण्यास अधिक सक्षम आहेत, ज्यामुळे कुपोषणाचे प्रमाण कमी होते आणि एकूण आरोग्य परिणाम सुधारतात.

निरोगी महिला, निरोगी कुटुंब

सुरक्षित आणि स्वच्छतागृहे महिलांना अधिक गोपनीयता आणि सुरक्षितता प्रदान करतात, ज्यामुळे हिंसा आणि छळाचा धोका कमी होतो. याव्यतिरिक्त, योग्य मासिक पाळी स्वच्छता व्यवस्थापन महिलांचे आरोग्य आणि कल्याण सुधारते, तसेच स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता सुविधांच्या उपलब्धतेमुळे त्यांची शाळेत किंवा कामावर जाण्याची क्षमता सुधारते. स्त्रिया, ज्या आपल्या कुटुंबासाठी स्वच्छतेची जबाबदारी घेतात, त्या मुलांना सुरुवातीपासूनच आरोग्यदायी सवयी विकसित करण्यात मदत करतात, ज्यामुळे त्यांना स्वच्छतेशी संबंधित आजार होण्याची शक्यता कमी होते.

वाचा – उन्हाळयात पाण्यात टाकून प्या हे पदार्थ, डिहायड्रेशन-उष्माघातापासून होईल रक्षण!

उत्तम स्वच्छता, निरोगी समुदाय

सार्वजनिक आरोग्याच्या दृष्टीने, स्वच्छतेच्या चुकीच्या पद्धतींमुळे कॉलरा, टायफॉइड आणि हिपॅटायटीस ए सारख्या रोगांचा प्रसार होऊ शकतो, जे दूषित पाण्यामुळे किंवा अस्वच्छ परिस्थितीमुळे पसरतात. किंबहुना, अपुर्‍या स्वच्छतेच्या सुविधांमुळे श्वसन संक्रमणाचा प्रसार वाढू शकतो (थेट हात धुण्याशी संबंधित) आणि मलेरिया आणि डेंग्यू ताप (अस्वच्छ पाण्याशी जोडलेले) यांसारखे वेक्टर-जनित रोग. याउलट, सुरक्षित आणि आरोग्यदायी स्वच्छता सुविधांमध्ये प्रवेश केल्याने या रोगांचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकते, ज्यामुळे संपूर्ण समुदायासाठी आरोग्याचे परिणाम सुधारतात.

हे ओझे कमी केल्याने समाजाला दोन प्रकारे फायदा होईल – पहिला फायदा समाजाला होईल, कारण वैद्यकीय खर्चात वाचवलेले पैसे चांगल्या पोषणावर खर्च केले जातील, ज्यामुळे समाजात मजबूत प्रतिकारशक्ती निर्माण होईल. आणखी एक म्हणजे सार्वजनिक आरोग्याच्या पायाभूत सुविधांवर होणारा परिणाम, जेणेकरून कॉलराचा प्रादुर्भाव लहान असेल आणि दूरवर पसरला असेल, तर आमची रुग्णालये ती अधिक सहजपणे हाताळू शकतात, ज्यामुळे प्रत्येकासाठी चांगले परिणाम मिळतील.

वाचा – सायलेंट हार्ट अ‍ॅटॅकविषयी तुम्हाला माहितीय का? नेमकं काय आहे

आणखी एक अनपेक्षित योगदान जे सुधारित स्वच्छता समाजाला देऊ शकते ते म्हणजे स्वच्छता कामगारांचे आरोग्य आणि सन्मान सुधारणे. स्वच्छता कामगारांना अनेकदा धोकादायक आणि अस्वास्थ्यकर परिस्थितीचा सामना करावा लागतो, त्यांना रोग होण्याची शक्यता असते आणि व्यावसायिक आरोग्य धोक्यात येतात. जेव्हा आम्ही आमच्या स्वच्छता कर्मचार्‍यांना स्वतःचे आणि त्यांच्या कुटुंबाचे रक्षण करण्यासाठी सर्वोत्तम पद्धतींचे प्रशिक्षण देतो, जेव्हा आम्हाला चांगल्या स्वच्छतेचा आमच्या जीवनात होणारा परिणाम समजतो, तेव्हा आम्हाला समजते की हे लोक किती महत्त्वाचे काम करतात – ते आपल्या समाजात त्यांचे स्थान वाढवण्यास मदत करते.

स्वच्छ समाज, निरोगी अर्थव्यवस्था

जागतिक बँकेचा अंदाज आहे की खराब स्वच्छतेमुळे कमी उत्पन्न असलेल्या देशांना त्यांच्या जीडीपीच्या 6.4% पर्यंत रोगाचा परिणाम होतो आणि उत्पादकता कमी होते. अपुर्‍या स्वच्छतेमुळे आरोग्यसेवा खर्च वाढतो, उत्पादकता कमी होते आणि आर्थिक वाढ कमी होते. दुसरीकडे, चांगल्या स्वच्छता पद्धतींमुळे आरोग्याचे सुधारित परिणाम, कमी आरोग्य खर्च आणि उत्पादकता वाढू शकते, ज्यामुळे आर्थिक वाढ आणि विकासाला हातभार लागतो.

खराब स्वच्छतेचा आर्थिक भार कमी करण्यासोबतच, चांगल्या स्वच्छता पद्धतींमुळे आर्थिक संधीही निर्माण होऊ शकतात. स्वच्छता पायाभूत सुविधा आणि सेवांमधील गुंतवणूक बांधकाम, देखभाल आणि कचरा व्यवस्थापन यांसारख्या क्षेत्रात नोकऱ्या निर्माण करते. भारतात, स्वच्छ भारत मिशनमुळे 10.9 कोटी शौचालये बांधण्यात आली आणि जल जीवन मिशनने सुमारे 11 कोटी घरांना वाहत्या पाणी पुरवठ्याशी जोडले. या सर्वांमुळे केवळ बांधकाम टप्प्यात नोकऱ्याच मिळाल्या नाहीत तर त्याच्या पुरवठा साखळीतील देखभाल, दुरुस्ती आणि संबंधित कामांसाठी सतत रोजगारही निर्माण झाला.

स्वच्छ देश हे आकर्षक देश आहेत

सुधारित स्वच्छतेचा एक अधिक स्पष्ट परिणाम पर्यटनामध्ये दिसून येतो. एकूणच, लोकांना स्वच्छ, व्यवस्थित आणि छान ठिकाणी सुट्टी घालवायची आहे. तुम्ही तुमच्या सुट्टीचे नियोजन कसे करता याचा विचार करा: तुम्ही मूळ समुद्रकिनारे आणि सुव्यवस्थित, स्वच्छ रस्त्यावर वेळ घालवण्याची कल्पना करता का, की प्लास्टिकने भरलेले समुद्रकिनारे आणि कचऱ्याने गुदमरलेल्या रस्त्यांचा समावेश असलेल्या सुट्टीची तुमची कल्पना आहे? आंतरराष्ट्रीय प्रवाश्यांना ऑफर करण्यासाठी भारताकडे अनुभवांचा खजिना आहे आणि आम्ही स्वच्छ पाण्याचा पुरवठा सुधारून आणि अधिक चांगली शौचालये बांधून आणि त्यांची गुणवत्ता सुधारून आंतरराष्ट्रीय प्रवाशांसाठी आमचे आकर्षण वाढवू शकतो. परिणामी, आम्ही जास्त खर्च करणार्‍या पर्यटकांना आकर्षित करतो, जे आमच्या कला आणि हस्तकला खरेदी करतात आणि आमच्या हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्सचा व्यवसाय भरभराटीला येतो. आपल्या पर्यटन स्थळांना आदराने वागवले पाहिजे.

मूड मध्ये अंतर

स्वच्छतागृहांची उपलब्धता सुधारण्यात स्वच्छ भारत मिशनला मोठे यश मिळाले असले तरी लोकांच्या मानसिकतेतील दरीमुळे लोक त्यांचा वापर करण्यापासून दूर आहेत. जागरूकता आणि संवाद येथे महत्वाची भूमिका बजावतात. NITI आयोगाच्या अहवालानुसार, वर्तणुकीतील बदल हा स्वच्छ भारत मिशनचा केंद्रबिंदू आहे कारण केवळ उपलब्धता हे उपभोगात बदलत नाही. तळ ओळ: चांगली स्वच्छता आणि चांगले आरोग्य यांच्यातील संबंध किती खोल आहे हे बहुतेक लोकांना दिसत नाही.

मिशन स्वच्छता और पानी, न्यूज18 आणि हार्पिकचा उपक्रम, या समस्येचे निराकरण करण्याचा उद्देश आहे. मिशन स्वच्छता और पाणी सर्व लिंग, क्षमता, जाती आणि वर्ग यांच्यासाठी समानतेचे समर्थन करते आणि स्वच्छ शौचालय ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे यावर ठाम विश्वास आहे. मिशन स्वच्छता और पानी भारतातील उपलब्ध जलस्रोतांचा वापर करण्यास मदत करणारी परिसंस्था निर्माण करण्याचा प्रयत्न करते, जेणेकरून भारतातील कोणत्याही कुटुंबाला पाण्याच्या अपुऱ्या उपलब्धतेमुळे आरोग्य आणि स्वच्छतेबाबत तडजोड करावी लागणार नाही.

7 एप्रिल रोजी, जागतिक आरोग्य दिनानिमित्त, न्यूज18 आणि हार्पिक दोधा मिशन स्वच्छता और पाणी उपक्रमाचा एक भाग म्हणून शौचालय वापर आणि स्वच्छतेवर वर्तनात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी एक रोमांचक कार्यक्रम आयोजित करत आहेत. इव्हेंटमध्ये रेकिट संस्थेच्या नेतृत्वाचे मुख्य भाषण, संवादात्मक प्रश्न-उत्तर सत्रे आणि पॅनेल चर्चा असतील. वक्त्यांमध्ये केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्री, उत्तर प्रदेशचे उपमुख्यमंत्री मनसुख मांडविया, ब्रजेश पाठक, परराष्ट्र व्यवहार आणि भागीदारी संचालक, एसओए, रेकिट, रवी भटनागर, यूपीच्या राज्यपाल आनंदीबेन पटेल, अभिनेत्री शिल्पा शेट्टी आणि काजल अग्रवाल, प्रादेशिक संचित मार्केटिंग डायरेक्टर, रेकिट दक्षिण आशिया, सौरभ जैन, ऍथलीट सानिया मिर्झा आणि पद्मश्री एस. दामोदरन, ग्रामालयाचे संस्थापक आदी उपस्थित राहणार आहेत. या कार्यक्रमात वाराणसीतील ऑन-ग्राउंड ऍक्टिव्हेशन्सचा समावेश असेल, ज्यामध्ये प्राथमिक शाळा नारूरला भेट आणि स्वच्छता नेते आणि स्वयंसेवकांशी ‘चौपाल’ संवादाचा समावेश असेल.

स्वच्छ भारत आणि स्वच्छ भारत वर सुई हलविण्यात मदत करण्यासाठी येथे संभाषणात सामील व्हा.